خاک استفاده شده در آجر سنتی

 آجرهای سنتی

آجر یکی از پرکاربردترین مصالح ساختمانی و سازگار با طبیعت قدمت هزار ساله دارد.

آجر , سنگی است مصنوعی که با پخته شدن خاک رس به شکل آجر و با استخوان بندی رنگ به دست می آید و ابعاد آن طبق احتیاج ما قابل تغییر است.

در کشور ما ایران در هر منطقه ای که سنگ کم بوده خاک خوب برای آجرپزی در دسترس بوده مصرف آجر صورت گرفته است.

برای کف ساخمان آجری به نام آجر ختایی، به ابعاد آجر کف x20x520 سانتیمتر و یا بزرگتر از این که به نام نظامی در ابعاد آجر کف  40x40x5سانتیمتر استفاده می شود.

 از قدیمی ترین بناهایی که در ایران با آجر ساخته شده است می توان به آرامگاه شاه اسماعیل سامانی، مسجد جامع اصفهان، طاق کسر و پل دختر اشاره کرد.

گذشتگان برای ساخت پناهگاه و در امان بودن از سرما و گرما از خشت استفاده می کردند اما امروزه برای افزایش مقاومت و استحکام خشت، آن را در دمای بالای کوره پخته و آجر به دست می آید.امروزه آجر سنتی نما به سه شکل آجر سنتی،آجر دستی ,آجر سنتی لعابدار وآجر ماشینی، تولید میشود.    

آجر سنتی،آجر دستی، در دمای 900 تا 1200 درجه سانتیگراد پخت میشود و آجر پلاک سنتی، که ابعاد آن2.7×5× 20 سانتیمتر و نمونه های دیگر تولید و مصرف می شوند. 

در حال حاضر آجرهای سنتی شکل در ابعاد مختلفی مورد استفاده قرار می گیرد.  

 آجر به عنوان پرکاربردترین مصالح ساختمانی در نمای داخلی و خارجی ساختمان، کف محوطه، سفت کاری، پله ها و سایر مکان ها مورد استفاده قرار می گیرد.

کاربرد آجر سنتی

خاک استفاده شده در آجر سنتی، خاک رس می باشد. آجر سنتی به روش سنتی و دستی تولید می شود به این صورت که ابتدا خاک رس با آب مخلوط شده و گل حاصل را براساس نیاز و سایز مورد نظر قالب زده و با دست فشرده کرده و پس از خشک شدن در کوره با دمای 1200 درجه سانتی گراد پخته می شود. مهمترین عامل تعیین کننده ی رنگ آجر سنتی، مدت زمانی است که آجر در کوره پخته می شود.

آجر سنتی در بازسازی و تعمیر ساختمان های قدیمی و ساخت مکان با طرح و معماری سنتی مورد استفاده قرار می گیرد. آجرهای سنتی به بناها جلوه ی زیبا می دهد و به زیباسازی شهر کمک می کند.

انواع آجر سنتی

آجر سنتی براساس ابعاد و کاربردشان به سه دسته ی کلی تقسیم شده است. در زیر به دسته بندی آجر سنتی اشاره شده است:

1. آجر لعابدار

2. آجر ماشینی 

3. آجر قزاقی 

یک آجر با کیفیت باید مشخصات و ویژگی های زیر را داشته باشد:

• مقاوم بودن در هنگام آتش سوزی 

• یکنواخت بودن رنگ آجر

• در سطح آجر حفره ای نباشد

• سخت بودن آجر به طوری که با کشیدن ناخن بر روی سطح آجر خراشی ایجاد نشود

• برای تشخیص توپر بودن آجر، مقاوم بودن و جذب پایین آب، هنگام برخورد دو آجر باید صدای زنگ شنیده شود.

آجر لعابدار

مراحل تولید آجر لعابدار به شرح زیر می باشد:

1. پخت آجر به روش سنتی

2. لعاب زدن برروی آجر

3. پخت آجر لعاب زده شده در کوره

وجود لعاب بر روی آجر خاصیت صیقلی به آن می دهد و از نفوذ آب و مواد شیمیایی جلوگیری می کند. کیفیت لعاب های استفاده شده بر روی آجر، استقامت و رنگ پریدگی آن را با گذشت زمان مشخص می کند.

طبق استاندارد ایران برای آجر سنتی میزان جذب آب حداکثر 20% و حداقل 8% مجاز می باشد.

کاربرد آجر سنتی لعابدار

از آجر سنتی لعابدار در نمای داخلی و خارجی مساجد، ساخت محراب، رستوران های سنتی و بازسازی ساختمان های قدیمی استفاده می گردد.

زیبا شدن، افزایش مقاومت و استحکام ساختمان از جمله مزایای استفاده از آجر لعابدار می باشد.

آجر لعابدار در شش رنگ فیروزه ای، لاجوردی، سبز مسجدی، زرد، قهوه ای و کرم تولید و در بازار عرضه می شود. آجر لعابدار فیروزه ای و لاجوردی نسبت به سایر رنگ ها بیشترین کاربرد را دارد.

آجر سنتی بدون لعاب

مراحل پخت آجر سنتی بدون لعاب یا آجر خام پز( آجر بیسکویتی ) مانند آجر سنتی لعابدار به روش سنتی تولید می شود با این تفاوت که مرحله ی آخر لعابکاری را ندارد.

آجرهای سنتی بدون لعاب در بناهای سنتی به کار برده می شود.

آجر ماشینی:

نام دیگر آجر ماشینی، آجر سوراخ دار است. بر روی سطح هر آجر 8 یا 10 سوراخ با قطرهای 1.5 تا 2 سانتی متر وجود دارد. آجر ماشینی در بازار ایران با نام های آجر هشت یا ده سوراخه شناخته شده است.

سوراخ های ایجاد شده باید کمتر از 25 درصد سطح آجر و همچنین کل ضخامت آجر را تشکیل دهد. وجود سوراخ های موجود در سطح آجر باعث می شود ملات به طور عمودی در آجر نفوذ کرده و همین امر سبب افزایش استحکام دیوار می شود. آجر ماشینی در ساخت دیوارهای حمال استفاده می شود.

آجر سنتی قزاقی

شیوه ی تولید آجر سنتی قزاقی به شرح زیر می باشد:

در مرحله ی اول خاک رس مرغوب را به صورت گل درآورده، گل به دست آمده را قالب زده و با دست آن را فشرده کرده پس از خشک شدن خشت در کوره با دمای بالا پخته می شود. 

رنگ آجر قزاقی به مدت زمان و دمای کوره ی که آجر در آن پخته می شود بستگی دارد. آجر قزاقی در شش رنگ زرد، نارنجی، پوست پیازی، خاکی، قرمز و قرمز اخرایی تولید و در بازار عرضه می شود. آجر سنتی قزاقی به چند گروه مختلف تقسیم شده است.

انواع آجر سنتی قزاقی

آجر قزاقی براساس کاربرد و طرح آن به سه دسته زیر تقسیم شده است:

1. آجر پلاک قزاقی

2. آجر کف فرش قزاقی

3. آجر قزاقی رستیک

4. آجرهای طرح دار قزاقی